SES TASARIMI NEDİR ?

Ses tasarımı bilgisayar dilinde işitsel veri elemanı üzerinde yapılan karakteristik ve özel işlemler bütünüdür. Sinema, tiyatro, televizyon, video oyunları ve internet siteleri gibi görsel materyel için ses tasarımı yapılmasının dışında, konser ve belirli bir ruh hali yaratmak içinde ses tasarımı yapılır. Kayıt edilen sesi manipule ederek belirli işlemlerden geçirerek yapılan ses tasarımlarının dışında sadece bilgisayarla kod yazarak, elektronikler ve sintisayzırlar kullanılarakta ses tasarımı oluşturulabilir. Ses tasarım sanatı üzerinde çalışan ve teknikler geliştirenlere ses tasarımcı denmektedir.

Kavramı ve Oluşumu ?

Tarih öncesi çağlarda duyguları uyandırıp , oyunlarda, eğlencelerde, çeşitli danslarda ve dinsel törenlerde duygudurumları yaşatmak üzere ses tasarımı kullanılmaya başlandı. Eski japonyada kaguga adı verilen ( tanrı eğlencesi ) ve maske takılarak oynanan oyunlarda, oyuncular dans ve müziği çıkardıkları seslerle bütünleştirip sıklıkla kullandılar. Böylece ses tasarımının ilk oluşumlarını gerçekleştirmiş oldular. Ortaçağda komedi tiyatrosunda sahnede çeşitli boynuz parçaları, ıslık ve düdüklerle de ses tasarımı yapılmaya başlanmıştır. 1913 yılında italyan besteci Luigi Russolo icat ettiği mekanik bir cihazla (intonarumori) sahnede gerçek zamanlı bomba ve tren seslerini üretmeyi başardı. Ölümünden sonra Russolo'nun cihazı tiyatroda gerçekçi ses efekleri üretmek için sıklıkla kullanıldı.Sahnede kullanılan, bilenen ilk ses kaydı 1890 yılında Londra Tiyatrosunda gerçekleşti. Ses kaydı bir bebek ağlamasıydı ve dinleyicilere bir pikapla (fonograf) sunuldu. Devam eden yıllarda sahnede hep ses kayıtları kullanıldı, ama hiçbirinde gerçek anlamda bir ses tasarımı yoktu. Sahne amiri ve bir elektrikçi kayıt edilen sesleri farklı şekillerde tetikliyorlardı. Ses tasarımcısı temelde bu rolleri üstlensede, zaman ve teknoloji bakımından ses prodüksiyonuna tamamen hakim değildi.


Dijital Teknoloji ve Ses Tasarımı

1970li yıllarda ses tasarımı üretmek için birçok elektronik müzik aletleri kullanılmaya başlandı. Ancak bu cihazların birbiriyle uyumsuz oluşu bir problem yaratıyordu. 1981 yılında Dave Smith sözkonusu soruna bir çare bulmak için AES 'ye bir makale yazdı. Böylece MIDI standardının ilk adımları atılmış oldu. Makelenin büyük ilgi görmesi üzerine Ağustos 1983 de MIDI 1.0 standardı (Musical Instrument Digital Interface) Müzik Enstrümanları Dijital Arabirimi endüstri standardı haline geldi ve cihazların birbirleriyle uyumu sağlandığından birçok film studyosu bu standartı kullanmaya başladı. Ayrıca bilgisayarlı sinemases tasarımı sistemleri Walt Disney World tarafından "gerek zamanlı kontrol sistemleri" adı altında 1989 yılında Disney Hollwood studyolarında parkında sadece MIDI cihazlarıyla birbiriyle etkileşime geçen bir eğlence parkını ve tiyatro gösterisini (Magic Kingdom Paradise) hizmete açtı.

Buarada ses ve görüntülerin kontrolünün tamamı MIDI Arabirimiyle yapıldı.

1994 yılında midinin sunduğu olanakları çoğaltan ve bir üst sürüm niteliğindeki ZIPI, protokolü ilan edildi. MIT 'nin sahip olduğu Bilgisayar Müzik Dergisinde hakkında geniş bir yazı yayınlandı. Ancak ZIPI, sunduğu ticari şartnamelerden dolayı pek ilgi çekemedi ve proje tanınırlık açısından başarısızlıkla sonuçlandı. Tanınan ve kabul gören bir iletişim protokolü olamadı. Neyse ki, ZIPI tasarımcıları, bu deneyimle yılmadılar ve midi ye alternatif gelebilecek çeşitli iletişim protokolleri üretmeye devam ettiler. 1997 yılında ZIPI geliştiricileri Matt Wright ve Adrian Freed, ağ üzerinde veri taşıma ve programların parametrelerini yine ağ üzerinden canlı olarak kontrol etme imkanı sağlayan O S C protokolünü açıkladılar. O S C ses tasarımcıları için network ve programlar arasındaki iki parametreyi birbirine çok hızlı bir şekilde, hem dinamik hemde pasif olarak bağlayabilen bir araç haline geldi. Ses tasarımcıları O S C protokolünün yardımıyla başka programlarla yaptıkları özel arayüzlerle, ses parametrelerini kontrol edebilir hale geldiler.

Günümüzde internet hizmetleride ses tasarımcıları için birer hazine oldular. İnternet üzerinde bulunan web siteleri ve ses kütüphaneleri, kolay yoldan ulaşılamayacak ses kaynaklarına ve örnek ses materyaline kolay ve hızlı yoldan ulaşma şansını sağladı. Ses tasarımcıları aradığı sesi kütüphanelerde aratarak projelerinde kullanabilir hale geldiler. Freesound, Freesfx.co.uk ve benzeri siteler günümüzde hala ses tasarımcılarına ürettikleri sesleri müzakere etmeleri ve yaratım süreçlerini hızlandırmaları için büyük olanaklar sağlamakta.


Sinema ve Ses Tasarımı

Sinemada ses tasarımcısı film ekibinin bir üyesidir.Sinemadaki görevi filme işitsel olarak ORJİNAL bir bakış açısı kazandırmaktır. Ses tasarımcısı, görüntü yönetmeni, sanat yönetmeni, film editörü ile eşit olarak aynı üretim kadrosu içinde yer alır. Sinemada dünyasında ses tasarımı ve ses tasarımcısı ilk kez yazılı olarak 1972 yılında yer aldı. Bu film Francis Ford Coppola'nun yönettiği Apocalypse Now (Kıyamet) filmidir. Ses tasarımını Walter Murch yaptı. Sinema sektöründe Ses tasarımcısının konumu 1930'lu yıllarda oluşan yapım tasarımcısına benzer bir şekilde ortaya çıkmıştır.

Ses tasarımcısının sinemadaki rolü ses departmanından sorumlu diğer (müzik bestecisi, miksaj ve mastering mühendisi, ses kayıt mühendisi, foley sanatçısı) kişileriyle paralel gider. Bir ses tasarımcısından yaratı tekniklerle ses üretmesi beklenirken, sinema sektöründe durum biraz farklıdır. Görevi diğer yaratıcı ses ekibinin bir genellemesi yani isim sıfatı olarakta nitelendirilmektedir.